Bài viết của Ông Đinh Hồng Kỳ, đăng trên ấn phẩm Forbes Việt Nam, xuất bản tháng 7/8.2025
Năm 2025 thế giới chứng kiến làn sóng bất định chưa từng có trong lịch sử kinh doanh hiện đại. Dù chứng hậu Covid-19, chiến tranh, lạm phát, AI, đa biến đổi khí hậu,… buộc doanh nghiệp Việt Nam phải viết lại chiến lược từ gốc. Đây không còn là thời của những bản kế hoạch dài hạn bất biến, mà là kỷ nguyên của “chiếc la bàn linh hoạt” – luôn cập nhật, thích ứng và tái tạo. Doanh nghiệp nào chậm thay đổi sẽ bị loại bỏ phía sau trong thế giới BANI, viết tắt của Brittle (mong manh), Anxious (lo lắng), Nonlinear (phi tuyến tính) và Incomprehensible (khó hiểu) – một mô hình mới mô tả thế giới hiện đại đầy biến động. Nếu mô hình VUCA (Volatility – Uncertainty – Complexity – Ambiguity) phản ánh thế giới bất ổn sau Chiến tranh Lạnh, thì BANI cập nhật chính xác hơn bối cảnh hiện đại, nơi mà sự hỗn loạn và khó đoán đã trở thành “bình thường mới”.
Bối cảnh bất định và yêu cầu phải đổi mới tư duy
Trong vòng 3–5 năm trở lại đây, hàng loạt cú sốc mang tính toàn cầu đã và đang ảnh hưởng sâu sắc đến doanh nghiệp:
Đại dịch Covid-19 làm tê liệt chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo McKinsey, có tới 70% chuỗi cung ứng bị gián đoạn giai đoạn 2020–2022, khiến nhiều doanh nghiệp dệt may, da giày, điện tử Việt Nam phải tạm dừng sản xuất hoặc xoay xở trực ván hành.
Xung đột Nga–Ukraine kéo dài khiến nguồn cung năng lượng và ngũ cốc gián đoạn nghiêm trọng. Giá khí đốt tại châu Âu từng tăng gấp 5 lần, góp phần gây ra lạm phát lan rộng, tác động mạnh tới nền kinh tế Việt Nam vốn phụ thuộc năng lượng nhập khẩu.
Chính sách “America First” (Nước Mỹ trên hết) được tái khởi động dưới thời Tổng thống Trump nhiệm kỳ hai. Nguy cơ áp thuế cao đối với hàng hóa từ Trung Quốc, Việt Nam và các nước châu Á đang hiện hữu. Theo McKinsey (6.2025), 65% doanh nghiệp Trung Quốc đã di chuyển chuỗi cung ứng; doanh nghiệp Việt Nam cũng đối mặt nguy cơ bị cuốn vào làn sóng “decoupling”, xu hướng mà các nền kinh tế lớn (như Mỹ) tách rời chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc và các nước châu Á để giảm rủi ro địa chính trị.
Xung đột Israel–Iran và các cuộc tấn công các tàu vận tải ở Biển Đỏ khiến chi phí logistics toàn cầu tăng vọt, với giá cước và phụ phí leo thang từ 200–400%. Từ tháng 6.2024, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam phản ánh giá cước tuyến Mỹ đã vượt mức 6.300 USD/container TEU, tăng mạnh so với mức 2.000 USD trước đó.
Làn sóng an toàn cắt giảm đang lan tỏa đến cách các doanh nghiệp vận hành. Nhiều doanh nghiệp cắt giảm nhân sự hoặc chuyển đổi vai trò để khai thác AI hiệu quả hơn.
Trung Quốc đối diện nguy cơ hình thành một cường quốc kinh tế – công nghệ, khiến cạnh tranh nhiệt liệt Đông – Tây ngày càng gay gắt. Các nước phương Tây đang tích cực giảm phụ thuộc vào Trung Quốc qua chiến lược “China+1”, đẩy nhanh dịch chuyển chuỗi cung ứng.
Biến đổi khí hậu gây ra thiên tai cực đoan. Theo Swiss Re Institute, thiệt hại kinh tế do thiên tai gây ra vào năm 2024 là 318 tỷ USD, trong đó 57% là không được bảo hiểm. Ngành nông nghiệp Việt Nam thiệt hại 1,9% GDP mỗi năm vì thiên tai khốc liệt.
Thông tin sai lệch do AI, phân cực xã hội, và bất bình đẳng gia tăng tiếp tục đè nặng lên Kinh tế Thế giới (WEF) cảnh báo là các rủi ro dài hạn đe dọa niềm tin xã hội và ổn định kinh tế thế.
Theo các báo cáo mới nhất của WEF, McKinsey, IMF và UNCTAD, những rủi ro hàng đầu hiện nay bao gồm: xung đột địa chính trị, suy thoái kinh tế, thiên tai cực đoan và bất bình đẳng gia tăng. UNCTAD dự báo tăng trưởng toàn cầu năm 2025 chỉ đạt khoảng 2,3%, dưới ngưỡng suy thoái.
Trong bối cảnh đó, chiến lược kinh doanh không thể là một bản thiết kế cố định 5–10 năm. Nó cần trở thành một “la bàn linh hướng động” có khả năng nhận, hiệu chỉnh và linh hoạt để điều chỉnh. Đây là lúc doanh nhân phải chuyển từ tư duy phòng thủ sang tư duy thích ứng chủ động.
Doanh nghiệp cần có mô hình tư duy chiến lược mới
1. Rolling Forecast – Kế hoạch xoay vòng liên tục
Trước đây, kế hoạch ngắn hạn được lập một lần mỗi năm. Giờ đây, điều đó có thể khiến doanh nghiệp “mù đường” chỉ sau vài tháng. Rolling Forecast giúp cập nhật kế hoạch theo quý, theo thực tế thị trường. Chẳng hạn, khi giá cước container châu Á – châu Âu tăng gấp 5 lần (2021), hoặc giá dầu dao động từ 40 lên đến 120 USD/thùng (2020–2022), các doanh nghiệp có Rolling Forecast đã phản ứng nhanh, bảo vệ dòng tiền và biên lợi nhuận.
Tại Việt Nam, Vinamilk sử dụng mô hình này để điều chỉnh thu mua nguyên liệu sữa theo biến động giá thế giới, giảm thiểu rủi ro tỷ giá và chi phí đầu vào. FPT Retail cũng áp dụng Rolling Forecast để linh hoạt trong nhập hàng và tồn kho hậu Covid-19.
2. Scenario Planning – Kịch bản đo rủi ro
Một bài học đắt giá từ đại dịch là rất ít doanh nghiệp có phương án ứng phó với “động đất toàn cầu”. Doanh nghiệp cần lập kế hoạch theo các kịch bản: tốt, trung bình, xấu và rất xấu. Đây là một công cụ thiết yếu trong bối cảnh bất định.
Khi xung đột tại Biển Đỏ nổ ra, nhiều hãng tàu lập tức chuyển tuyến vận chuyển đi dài hơn gấp đôi, chi phí tăng mạnh nhưng nhờ kịch bản dự phòng, họ vẫn đảm bảo đơn hàng được chuỗi liên tục.
Tại Việt Nam, doanh nghiệp gỗ, dệt may đang sử dụng mô hình này để chuẩn bị cho rào cản xanh tại châu Âu (CBAM), hay biến động giá điện. Theo khảo sát nội bộ tại Hội Doanh nghiệp Xanh TP.HCM (HGBA), các doanh nghiệp áp dụng tốt Scenario Planning có thể giảm đến 20% rủi ro từ giá nguyên liệu và chi tiết bất thường.
3. Agile Strategy – Linh hoạt như startup
Agile không còn là khái niệm dành riêng cho giới công nghệ. Ngày nay, các doanh nghiệp đang áp dụng tư duy agile để “xé nhỏ” chiến lược dài hạn thành các mô-đun linh hoạt theo quý.
Ví dụ, chuỗi bán lẻ có thể thử nghiệm 5 cửa hàng theo mô hình mới ở TP.HCM, sau đó mở rộng hoặc điều chỉnh tùy theo kết quả.
Tiki là minh chứng rõ ràng. Công ty đa triển khai hệ sinh thái gồm Tiki Trading, TikiNOW, Tiki Ads, Tiki Global để điều chỉnh nguồn lực theo từng quý. Trong làn sóng AI hiện nay, tư duy agile từ tuyển dụng, đầu tư công nghệ đến sản phẩm sẽ giúp nắm bắt cơ hội nhanh hơn, thay vì bị đào thải bởi sự chậm trễ.
4. OKR – Gắn mục tiêu cá nhân với chiến lược
OKR (Objectives and Key Results) là mô hình được Intel và Google phát triển. Ở Việt Nam, Techcombank đang áp dụng hiệu quả. Ngân hàng này phân chia mục tiêu chiến lược thành các OKR cụ thể theo bộ phận: bán lẻ, công nghệ, vận hành… Từng nhân viên đều hiểu mình đóng góp gì cho mục tiêu lớn.
Trong bối cảnh thị trường bị siết chặt, Techcombank vẫn tăng trưởng lợi nhuận trên 20% giai đoạn 2022–2024, nhờ vào quản trị chiến lược linh hoạt và hệ thống OKR đồng bộ.
Tái định hình mô hình kinh doanh từ chuỗi sang hệ sinh thái
Chiến lược mới không chỉ là quản trị mà là tái cấu trúc toàn diện mô hình kinh doanh. Nhiều doanh nghiệp đang chuyển từ “chuỗi giá trị tuyến tính” sang mô hình hệ sinh thái mở, nhằm kiểm soát, tối ưu chi phí và mở rộng giá trị.
Cuối cùng, trong kỷ nguyên bất định, vai trò lãnh đạo doanh nhân trở thành “kiến trúc sư chiến lược”. Tư duy kiến trúc, dẫn doanh nghiệp cần lưu ý không chỉ có mô hình nào vạn năng bởi Rolling Forecast cần dữ liệu thời gian thực; Scenario Planning cần đội ngũ phân tích; OKR đòi hỏi văn hóa minh bạch và tin tưởng; Agile đòi hỏi kỷ luật và khả năng đo rủi ro vào hành động.
Với các công cụ trên, điều quan trọng hơn đúng cách, đó là vai trò sống còn cho doanh nghiệp. Doanh nhân hôm nay không chỉ điều hành mà phải trở thành “kiến trúc sư chiến lược”, biết dẫn dắt mô hình linh hoạt, kết nối nguồn lực và truyền cảm hứng cho đội ngũ. Trong bối cảnh bất định, lãnh đạo doanh nghiệp nào chứng minh được khả năng thích ứng và đổi mới, chính là chìa khóa cho khả năng sống sót – mở cánh cửa dẫn dắt chu kỳ sinh mệnh của nền kinh tế số.
CHIẾN LƯỢC KHÔNG CÒN LÀ THỜI CỦA NHỮNG BẢN KẾ HOẠCH DÀI HẠN BẤT BIẾN, MÀ LÀ KỶ NGUYÊN CỦA “CHIẾC LA BÀN LINH HOẠT” – LUÔN CẬP NHẬT, THÍCH ỨNG VÀ TÁI TẠO. DOANH NHÂN HÔM NAY PHẢI TRỞ THÀNH “KIẾN TRÚC SƯ CHIẾN LƯỢC”, XÂY DỰNG MÔ HÌNH LINH HOẠT, KẾT NỐI NGUỒN LỰC VÀ TRUYỀN CẢM HỨNG CHO ĐỘI NGŨ.
Đinh Hồng Kỳ
Chủ tịch Công ty Secoin, Hiệp hội Xây dựng & Vật liệu xây dựng TP.HCM (SACA), Hội Doanh nghiệp Xanh TP.HCM (HGBA), và Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM (HUBA).
Chủ tịch Công ty Secoin, Hiệp hội Xây dựng & Vật liệu xây dựng TP.HCM (SACA), Hội Doanh nghiệp Xanh TP.HCM (HGBA), và Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM (HUBA).
Link bài viết đăng trên trang Forbes Việt Nam: https://forbes.vn/viet-lai-chien-luoc-kinh-doanh-trong-thoi-dai-bat-dinh
